EΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Του Νίκου Ι. Κωστάρα
«Είναι μάταιο ακόμη και να μιλάμε
για ελευθερία και δικαιοσύνη,
αν δεν καταφέρουμε να σώσουμε
την κατοικία του ανθρώπου»
Φραντζίσκο Κοσίγκο
Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Στοκχόλμη (13/12/1972) καθιερώθηκε η 5η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα προστασίας του Περιβάλλοντος. Ήταν μια διάσκεψη για το περιβάλλον έπειτα από την οποία δημιουργήθηκε το πρόγραμμα περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών. Και εκδόθηκε η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για το ανθρώπινο περιβάλλον (φυσικό, τεχνητό, πολιτιστικό περιβάλλον) με 24 κοινές αρχές που να εμπνέουν και να κατευθύνουν τους λαούς του κόσμου για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου περιβάλλοντος. Η Γη είναι το κοινό μας σπίτι, το οποίο οφείλουμε να σεβόμαστε. Το περιβάλλον, η διασφάλιση της ποιότητας και η αποκατάστασή του δεν είναι καθήκον του διπλανού μας, είναι καθήκον δικό μας, όλων μας. Η μάχη για το περιβάλλον περνάει από τον τρόπο ζωής μας. Η μόλυνση του περιβάλλοντος ξεκινά από μέσα μας, δεν αυτοκτονεί η φύση ... αλλά εκτελείται από εμάς.
Δυστυχώς δεν μελετήθηκε υπεύθυνα αυτή η διακήρυξη για να ληφθούν δραστικά μέτρα και να σωθεί το περιβάλλον. Το περιβάλλον απαιτεί διεθνή συνεργασία. Η μονομερής λήψη μέτρων δεν βοηθάει. Απαιτούνται ριζικές αλλαγές ώστε ν’ αποτραπεί η καταστροφή της Γης. Ο πλανήτης «πεθαίνει» από τη ρύπανση κι εμείς δεν ενεργοποιούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση. Έτσι, σήμερα η ατμόσφαιρα έχει γίνει ένας απέραντος αγωγός δηλητηριωδών αερίων, η γη έχει μεταβληθεί σ’ έναν απέραντο οικουμενικό σκουπιδότοπο, ενώ οι θάλασσες, οι λίμνες, τα ποτάμια έχουν αρχίσει να μοιάζουν με τεράστιους ανοικτούς οχετούς.
Η ρύπανση του περιβάλλοντος και η προστασία του από αυτήν αποτελεί σήμερα ένα από τα περισσότερο πιεστικά προβλήματα που απασχολούν τη Διεθνή Κοινή Γνώμη αλλά και τις κυβερνήσεις των διαφόρων λαών. Το γεγονός αυτό υπήρξε αποτέλεσμα της τρομακτικής υποβάθμισης του χώρου μέσα στον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και αναπτύσσουμε τις δραστηριότητές μας την τελευταία εικοσιπενταετία. Η μόλυνση υπήρξε το βαρύ τίμημα που πλήρωσε ο άνθρωπος για την πρόοδό του. Τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίζεται η ζωή βρίσκονται σε κίνδυνο από την ανθρωπογενή αλλαγή του κλίματος και καταστροφή του περιβάλλοντος σε παγκόσμια κλίμακα. Η τελευταία κλιματολογική μεταβολή έρχεται ως συνέπεια της αλόγιστης επέμβασής μας στο περιβάλλον, στην καταχρηστική χρήση των πόρων του, στην καταναλωτική μανία που μας κατέλαβε και η οποία αφήνει πίσω της καταστροφικά κύματα.
Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος σύντομα μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού. Η διατάραξη της ισορροπίας των οικοσυστημάτων ήταν συνέπεια της διατάραξης, ωστόσο η αδιαφορία του ευρύτερου κοινού συνεχίζεται, οι νόμοι καταπατούνται, τα δάση καίγονται, οι πόροι καταναλώνονται, οι παραλίες μολύνονται, η ατμόσφαιρα ρυπαίνεται. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας δεν γνωρίζει εθνικά σύνορα. Η ατμόσφαιρα της γης υφίσταται σκληρή δοκιμασία τα τελευταία χρόνια. Απορροφάει κάθε χρόνο δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακος, το οποίο εκπέμπουν οι καμινάδες των εργοστασίων, οι εξατμίσεις των αυτοκινήτων και οι πυρκαγιές των δασών.
Μπαίνοντας στην τρίτη χιλιετία βιώνουμε τις συνέπειες από τη μόλυνση του περιβάλλοντος ενώ πυκνώνουν τα σύννεφα ενός περιβαλλοντικού ολοκαυτώματος χωρίς προηγούμενο. Είμαστε άπληστοι, ασυνείδητοι και μητροκτόνοι και η μητέρα φύση μας εκδικείται. Αλλάζει δραματικά το κλίμα της Γης και το περιβάλλον καταστρέφεται. Τεράστιες εκτάσεις δασών καίγονται, οφειλόμενες τόσο σε φαινόμενα όπως το Ελ Νίνιο αλλά κυρίως στην ανθρώπινη απληστία και αδιαφορία, ενώ χιλιάδες είδη ζώων αφανίζονται. Πάνω από ένα εκατομμύριο πουλιά πεθαίνουν κάθε χρόνο τρώγοντας πλαστικά σκουπίδια. Αντίστοιχα, εκατό χιλιάδες θαλάσσια θηλαστικά διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο.
Ο ατμοσφαιρικός αέρας διαρκώς ρυπαίνεται και μολύνεται και η τρύπα του όζοντος μεγαλώνει. Οι υγρότοποι λιγοστεύουν μέρα με τη μέρα. Η αποψίλωση των δασών έχει οδηγήσει σε έντονη διαταραχή των υδροφόρων οριζόντων. Έτσι, το νερό από φυσικό αγαθό εν αφθονία γίνεται εμπορικό προϊόν εν ανεπαρκεία. Από ελεύθερο αγαθό γίνεται σταδιακά οικονομικό και σε πολλά σημεία μολυσμένο. Το πόσιμο νερό στο έλεος των φυτοφαρμάκων. Η μόλυνση του πόσιμου νερού από την αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων, του ραντίσματος και της λίπανσης. Το έδαφος έχει διαβρωθεί από όλα αυτά τα δηλητήρια τα οποία στο τέλος καταλήγουν στα υπόγεια ύδατα προκαλώντας τη μόλυνσή του ώστε σε μερικά χρόνια να είναι ο μεγάλος κίνδυνος του πληθυσμού της ανθρωπότητας. Η υδάτινη πανίδα και χλωρίδα απειλούνται με αφανισμό, ενώ με ιλιγγιώδη ρυθμό μειώνονται τα υδρευτικά αποθέματα της Γης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2025, οπότε ο πληθυσμός της γης θα έχει υπερβεί τα δέκα δισεκατομμύρια, 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε 53 χώρες είτε θα ζουν σε καθεστώς λειψυδρίας είτε θα κινδυνεύουν άμεσα απ’ αυτήν. Έτσι, στο μέλλον δεν πρέπει να αποκλειστούν αντιπαραθέσεις ή και συρράξεις για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων.
Η μόλυνση του περιβάλλοντος, μέσω της διοχέτευσης χημικών αποβλήτων στον υδροφόρο ορίζοντα, καταστρέφει αρκετά ποτάμια και θάλασσες στην Ευρώπη. Ενώ αργοπεθαίνει η λεκάνη της Μεσογείου. Στην Ελλάδα αυτά τα τόσο επικίνδυνα απόβλητα εξακολουθούν ν’ αποθηκεύονται σε βαρέλια, ενώ πολλές φορές ρίχνονται ανεξέλεγκτα στη θάλασσα.
Η άνοδος του ποσοστού του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων στην ατμόσφαιρα, συντελεί στο «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Την καταστροφή συμπληρώνουν οι χλωροφθοριούχοι άνθρακες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος. Η στιβάδα πάνω στη χώρα μας μειώνεται με ρυθμό 3%-4% ανά δεκαετία. Η τρύπα του όζοντος συνεχώς αυξάνει με αύξηση της επιβλαβούς υπεριώδους ακτινοβολίας. Αυτή τη στιγμή, η έκτασή της είναι 200-πλάσια από αυτή της Ελλάδος. Όσο μειώνεται το όζον της ατμόσφαιρας τόσο αυξάνονται και οι εμφανίσεις καρκίνου του δέρματος. Το ανοσοποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα του ανθρώπου φθίνει.
Οι επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, τα τοξικά απόβλητα, η επέκταση της ερήμου, η καταστροφή των δασών και τα πυρηνικά είναι προβλήματα που απαιτούν διεθνή συνεργασία με την οικολογική συνείδηση σε εμβρυϊκή κατάσταση.
Όταν κάποτε δούμε την πολιτιστική ερήμωση και την οικολογική καταστροφή θα είναι πολύ αργά. Χωρίς περιβάλλον δεν θα υπάρχει ανθρώπινη κοινωνία. Μέσα από Πατερικά κείμενα φαίνεται η αγαθή προαίρεση του Θεού να «κατακυριεύσει ο άνθρωπος τη Γη, όχι όμως να την καταστρέψει, ενώ η ορθόδοξος εκκλησία πρωτοστατεί για τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος». Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αλλά δεν εισακούονται. «Οι επιστήμονες δεν έχουν δύναμη. Η δύναμη στο σημερινό κόσμο βρίσκεται στο χρήμα, στον πλούτο και οι κυβερνήσεις δεν εισακούουν τους επιστήμονες. Δεν πρέπει να συγχέουμε την επιστήμη με την τεχνολογία. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις δεν είναι αυτές καθαυτές επικίνδυνες αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται τις καθιστά επικίνδυνες για τον άνθρωπο και για τον κόσμο», τονίζει ο αμερικανός καθηγητής του Χάρβαρντ και τιμημένος με το Νόμπελ Ιατρικής Τζώρτζ Γουόλντ. Ο κίνδυνος για την ανθρωπότητα και το φυσικό περιβάλλον από την πληθυσμιακή έκρηξη του ανθρώπινου στοιχείου είναι πολύ μεγαλύτερη κι από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα.
Τα σκουπίδια πνίγουν τη γη. Ο πολιτισμός μας έχει μεταμορφωθεί εν πολλοίς σε «πολιτισμό των σκουπιδιών». Η αποτέφρωση των σκουπιδιών και των βιομηχανικών λυμάτων απελευθερώνει χλώριο σε τεράστιες ποσότητες. Όλα αυτά χάνονται στον ουρανό αλλά ξαναπέφτουν στη γη υπό μορφή όξινης βροχής. Οι ΗΠΑ παράγουν τις μεγαλύτερες ποσότητες σκουπιδιών και αποβλήτων και κατασπαταλούν τους φυσικούς πόρους όσο καμιά άλλη χώρα στον κόσμο. Κι ενώ σε άλλους τομείς εμφανίζεται πρόθυμη να διαθέσει τεράστια κονδύλια, στα οικολογικά ζητήματα φαίνεται να υστερεί και αυτό «για μια χούφτα δολάρια». Έτσι ώστε ν’ αποτύχει η διεθνής συνδιάσκεψη των κρατών στο Κιότο της Ιαπωνίας.
Ακόμη και η πολυδιαφημιζόμενη παγκοσμιοποίηση στρουθοκαμηλίζει για την προστασία του περιβάλλοντος. Τα λόγια και οι συζητήσεις δεν αρκούν. Αν η προστασία του περιβάλλοντος εξασφαλιζόταν από εξαγγελίες και επιτροπές, δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα. Δυστυχώς, όμως, όσο πομπωδώς ανακοινώνονται τα μέτρα και οι δράσεις, τόσο μικρό, αν όχι αρνητικό, αποτέλεσμα έχουν. Μόνο τα έργα μπορούν να σώσουν τον πλανήτη μας. Οι υπεύθυνοι στάθηκαν ανίκανοι να συλλάβουν τη σημασία και τη σοβαρότητα των διαγραφομένων κινδύνων. Για να επιβιώσουμε θα πρέπει να μάθουμε να σκεπτόμαστε με ένα νέο τρόπο. Θα πρέπει ν’ αποκτήσουμε περιβαλλοντική συνείδηση και ν’ αναγνωρίσουμε ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος εξασθενεί την ασφάλεια όλων. Και όπως τονίζει ο Ιβαν Ίλιτς «όσο περισσότερο εθίζεται ο πολίτης στην κατανάλωση τυποποιημένων αγαθών και υπηρεσιών τόσο γίνεται λιγότερο ικανός να διαμορφώσει το περιβάλλον του». Ενώ οι ερευνητές να μη βιάζουν τη φύση, όπως στη γενετική βιοτεχνολογία, γιατί αυτόν τον βιασμό οι αρχαίοι μας πρόγονοι τον χαρακτήριζαν ως «ύβριν», και που αναπόφευκτα οδηγούσε στην εκδίκηση των Θεών. Αφού και ο Νίτσε προσευχόταν: «Θεέ μου! Βοήθησέ με! Η έρημος ολοένα μεγαλώνει· αλίμονο σε αυτόν που εντός του κρύβει ερήμους.» Η ανυπαρξία του «οικολογικού ενστίκτου» δείχνει και την ανυπαρξία ίσως και του πολιτισμού μας. Ας αφυπνισθούμε για να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας. «Όταν ακούς να χτυπάει η καμπάνα μη ρωτάς για ποιόν χτυπάει· χτυπάει για σένα».
Νίκος Ι. Κωστάρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου