Αναφορά στη σκέψη, στο συγγραφικό έργο και τη ζωή του Καπετάν Νικόλα Κωστάρα

του Φίλιππου Νικολόπουλου

Αν/τη Καθηγητή Κοινωνιολογίας

Παν/μίου Ινδιανάπολης

και Uindy Athens- συγγραφέα

 Στις μέρες μας οι αυθεντικές βιωματικές στιγμές και οι αυθεντικές φωνές πνευματικών ανθρώπων δεν είναι πολλές. Υπάρχει τόσο "καλούπιασμα" και τόσοι έντεχνοι μηχανισμοί χειραγώγησης, κατευθυνόμενοι – κι αρκετές φορές καλυμμένοι – από εξειδικευμένες δομές εξουσιαστικών επιρροών, που ειλικρινά πανηγυρίζει κανένας όταν συναντά αυθεντικότητα στις εκφράσεις, στην γραφή και στα μηνύματα ορισμένων συγγραφέων. 

Αν, λοιπόν, είναι κάτι που εξ αρχής πρέπει να υπογραμμισθεί και να χαιρετιστεί στην προσωπικότητα και στη συγγραφική διαύγεια του καπετάν Κωστάρα είναι η αυθεντικότητα της έκφρασης της ψυχής και του πνεύματός του. Ζωντάνια, αμεσότητα, διαύγεια χαρακτηρίζει τη σκέψη του και το γράψιμό του. Χωρίς περιστροφές και χωρίς επικαλύψεις, χωρίς εξεζητημένους τρόπους γραφής, αυτό που πιστεύει, που νοιώθει, που τον διαπερνά, που τον συνταράσσει, το εκφράζει άμεσα, προσπαθώντας να είναι ,όσο γίνεται, περισσότερο επικοινωνιακός με τους άλλους, 

Άνθρωπος πολλών εμπειριών, αφού για τριάντα πέντε χρόνια ταξίδευε με ποντοπόρα πλοία από θάλασσα σε θάλασσα κι από ωκεανό σε ωκεανό ("πολλών δ΄ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω"), ήξερε πάντα την εμπειρία να τη μετουσιώνει σε ευκαιρία προσωπικού αναστοχασμού, σε γέφυρα επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο και οπωσδήποτε σε πλούσιο υλικό, απ΄ όπου εμπνεόταν σκιρτήματα και σκέψεις που αποτύπωνε πάνω στο χαρτί. Δεν υπήρξε ποτέ ο αρθρογράφος, ο μελετητής ή ο λογοτέχνης ο ξεκομμένος απ’ τη ζωή με μόνο του ενδιαφέρον την πνευματική δουλειά μέσα σ’ ένα γραφείο. Δεν ήταν ο άνθρωπος των κλειστών κύκλων και των “κλειστών οριζόντων” 

Πάλεψε μέσα στη ζωή χωρίς κανένα φόβο για τις τρικυμίες της, πάντα έτοιμος ν’ ανέβει έναν καινούριο ανήφορο. Γι’ αυτό ίσως κι εκτιμούσε τον μεγάλο συγγραφέα και διανοητή Νίκο Καζαντζάκη, όταν έλεγε "δεν είμαι ακριβώς λόγιος, διανοούμενος, όταν γράφω τα χέρια μου δε μελανώνονται, αλλά ματώνουν". Πρόκειται ακριβώς για εκείνον τον σπάνιο συνδυασμό βιοπάλης, πολυποίκιλων βιωμάτων, αναρίθμητων εμπειριών επικοινωνίας μ’ ανθρώπους πολλών ειδών και πολιτιστικών ταυτοτήτων (λόγω και του ναυτικού του επαγγέλματος), πνευματικής εγρήγορσης, πάντα ζωντανής και μαχόμενης συνείδησης και συγγραφικής δουλειάς. 

Η σκέψη του καπετάν Νικόλα είναι ανοιχτή, σύγχρονη, αλλά παράλληλα και γεμάτη σεβασμό απέναντι στην καλώς εννοουμένη παράδοση, απέναντι στις αξιακές ρίζες ανθρώπων και κοινωνιών. Δεν θέλει άτομα, ομάδες, λαούς ξεκομμένους απ’ τις πολιτισμικές τους ρίζες, βυθισμένους στην καταλυτική ομοιομορφία και στην ανερμάτιστη απαξιωμένη κατάσταση του κερδοκεντρικού ατομικισμού και χυδαίου συμφεροντολογισμού. Αντίθετα, ξέρει να σέβεται το πολιτισμικό παρελθόν, τα συλλογικά ιδανικά και την ιστορική μνήμη των λαών, γιατί χωρίς αυτά οι "ταυτότητές τους" θα έχουν χαθεί και θα προχωρούν ακυβέρνητοι σε μια χαοτική θάλασσα (και ξέρει καλά από τιμόνι σε φουρτουνιασμένες θάλασσες). 

Γι’ αυτό και ο Καπετάνιος, ενώ πιστεύει στα ιδανικά του Ελληνισμού και του Αρκαδισμού και στην ανάγκη όπως τα Ελληνόπουλα γνωρίζουν καλά την ιστορία της πατρίδας τους και τις πολιτισμικές της ρίζες για να συγκροτούν και να ενισχύουν την ταυτότητά τους, δεν παγιδεύεται σε κανένα είδος τυφλού εθνικισμού αλλ’ αντίθετα ξέρει να σέβεται τις κουλτούρες και την ιστορία των άλλων λαών ισότιμα. Είναι πατριώτης και πανανθρώπινος μαζί και τ’ αμέτρητα ταξίδια του αυτήν την τελευταία ιδιότητά του την εμπλούτισαν και την δυνάμωσαν. Πατριώτης και κοσμοπολίτης μαζί, μαχόμενος και ανθρώπινος μαζί! 

Ως κοινωνιολόγος θα ήθελα να παρατηρήσω ότι οι επισημάνσεις του στα κείμενά του σχετικά με τη διάχυτη αλλοτρίωση που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία, την απουσία των εμπνευστικών ιδανικών που μπορούν να κινητοποιήσουν ιδιαίτερα τις νέες γενιές και την αδιάκοπα συνεχιζόμενη διείσδυση του πνεύματος του "Μαμωνά" είναι πολύ καίριες και σοφές. Είναι επισημάνσεις που τον πονούν, τον θλίβουν και τον κάνουν ν’ ανησυχεί αδιάκοπα. Ωστόσο δεν παραδίδεται, δεν ενδίδει. Η αγωνιστική του διάθεση τον οδηγεί τελικά στην πνευματική αντίσταση και στο πρόταγμα μιας ζωής που μάχεται ακαταπόνητη τις αρνητικές κι αλλοτριωτικές καταστάσεις. Γι’ αυτό και σε μια συνέντευξή του υπογραμμίζει με πολύ ενδιαφέρον "Η δημιουργία είναι άθλημα και η ελευθερία αγώνισμα". Γι’ αυτό και όλη του η ζωή, ως επαγγελματία και ως ναυτικού σε ποντοπόρα πλοία, κι όχι μόνο ως λογοτέχνη (ιδιότητα που απέκτησε κυρίως τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια), μπορεί να προβληθεί προς τους νέους ως παράδειγμα ανθρώπου που αντιμάχεται κάθε δυσκολία ζωής με πίστη και αισιοδοξία. 

Η παιδαγωγική διάσταση της σκέψης του είναι πάντα παρούσα. Ανησυχεί για τη σύγχρονη εκπαιδευτική τάση να δίνεται προτεραιότητα στην "εργαλειακή" γνώση, ενώ οι ανθρωπιστικές σπουδές και το αξιακό τους σύστημα να υποχωρούν. Αντιλαμβάνεται πολύ σωστά σ’ αυτό το επίπεδο αυξανόμενο κενό, ενώ ακράδαντα πιστεύει ότι η οποιαδήποτε ανάπτυξη της τεχνολογίας, που πραγματικά στις μέρες μας καλπάζει, πρέπει να συνδυάζεται με ηθικές αξίες, με ανθρωπιστική ολοκλήρωση, με φτερά γνήσιας πνευματικότητας και οικολογική ισορροπία. 

Ευχόμενος στον Καπετάνιο κάθε καλή συνέχεια της πνευματικής του προσφοράς, τελειώνω αυτές τις γραμμές - που τις θεωρούσα στοιχειώδη και πατριωτική υποχρέωσή μου, που ήδη η εκπλήρωσή της είχε καθυστερήσει - με μια πρόταση, με την οποία δε νομίζω ότι κι ο ίδιος θα διαφωνήσει: τα κύματα της θάλασσας της ζωής, όσο υψηλά κι απειλητικά και να είναι, δεν είναι για να μας φοβίζουν, αλλά για να μας προκαλούν σε νέες μάχες, σε νέες κορυφώσεις της δύναμης της ανθρώπινης θέλησης! Καπετάνιε, νομίζω, ότι αυτή η υπαρξιακή στάση ταιριάζει στη σκέψη σου, στο φρόνημα, στην ψυχή σου και προπαντός στις Αρκαδικές σου ρίζες!

___________

*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα" αρ. φυλ. 243 Μάρτιος 2013